De menopauze: de hel of fluitje van een cent? 

Heb je opvliegers? Slaap je slecht en moet je steeds meer moeite doen om je gewicht onder controle te houden? Dan zit je misschien in de overgang of de menopauze. De laatste tijd is hier veel om te doen en pleit men voor meer openheid over de menopauze. Wanneer je chronisch ziek bent, kan het ook voorkomen dat je door de behandeling of medicijngebruik eerder in de menopauze belandt. De Vlaamse menopauzeconsulente Leen Steyaert deelt haar visie over de menopauze. 

Menopauze verschilt van overgang 

Leen Steyaert was jarenlang verpleegkundige, maar ging op een gegeven moment orthomoleculaire geneeskunde studeren. Tegenwoordig heeft ze haar eigen praktijk en adviseert ze vrouwen onder andere over de menopauze. Wat is het verschil tussen de menopauze en de overgang? “In België spreken we meestal over de menopauze, maar daar bedoelen we eigenlijk de overgang mee. Die laatste is eigenlijk de juiste term,” legt ze uit. “De overgang is de hele periode van klachten die ontstaan voor de eigenlijke menopauze tot wanneer deze voorbij is. Terwijl de menopauze de eerste dag is van je allerlaatste menstruatie en dat weet je pas een jaar later. In Vlaanderen spreken we gemakshalve van de menopauze terwijl we eigenlijk de overgang bedoelen.” 

’s Nachts zweten

Het tijdstip waarop de eerste klachten de kop opsteken, is voor iedere vrouw verschillend. “Het begint vaak met ’s nachts zweten, soms een onregelmatige menstruatie hebben, slechter slapen, wat prikkelbaar zijn, de ogen en de vagina die droog worden. Dat zijn klachten die lang voor de eigenlijke menopauze beginnen en die vaak niet (h)erkend worden door artsen bij vrouwen die bijvoorbeeld al op hun 42^e in de zogenaamde pre-menopauze zitten. Dat is de periode voor de menopauze. Alles wat zich afspeelt rond de menopauze noemen we de perimenopauze en de postmenopauze is alles erna.

Langer actief 

De menopauze kan gemiddeld vijf tot tien jaar duren en is voor de ene persoon een helse periode en de ander voelt niets. “Dat klopt. Een derde van de vrouwen heeft alleen maar vage of zelfs geen ongemakken, een derde heeft wel wat klachten en een derde heeft er heel veel.” De klachten zijn divers. “Vrouwen kunnen onder meer last hebben van humeurschommelingen, depressieve gevoelens, spierpijnen, een droge vagina of blaasproblemen, gewichtstoename, enzovoort. Dat laatste kan veroorzaakt worden door allerlei zaken: verlies van oestrogeen, afname van de spierkracht, de leeftijd, verminderde insulinegevoeligheid, slechte vertering, verstoring van het bioritme, meer stress waardoor men meer cortisol aanmaakt, wat een invloed heeft op de suikerspiegel,” aldus Leen. 

Gewichtstoename

Veel vrouwen hebben het met die gewichtstoename erg moeilijk en worden vaak niet begrepen. “Ze doen erg hun best om hun gewicht te behouden, maar dat lukt bij veel vrouwen niet zo gemakkelijk of helemaal niet. Je lichaamsvormen veranderen en de huid verslapt.  Hierdoor wordt het heel moeilijk om die lichamelijke transformatie te aanvaarden. Het vet verschuift van de dijen naar de buik en de taille. Je taille dijt uit en krijgt er als het ware een blokje voor in de plaats. Meer dan ooit willen vrouwen hun jeugdigheid, dynamiek en aantrekkelijkheid behouden, omdat ze langer actief en gezond willen blijven en er goed willen uitzien.” Er zijn ook vrouwen die zich liever wat terugtrekken en zich willen focussen op hun emotionele transformatie en wijsheid. Daar is aanvaarden van het ouder wordend lichaam een belangrijke factor in.

Versterkte klachten bij chronische ziekte

Is er een verschil tussen vrouwen met een chronische aandoening die in de overgang komen en/of andere gezonde vrouwen? Hebben zij meer klachten bijvoorbeeld? “Ik heb geen exacte cijfers om dit aan te tonen, maar ik weet wel dat de klachten die ze hebben nog versterkt worden. Mensen die bijvoorbeeld fibromyalgie of spierreuma hebben, kunnen meer pijn ervaren.”

Hormoonbehandeling

Wat houdt een behandeling met hormonen precies in en wat kun je verder nog doen om de klachten te verminderen? “Vandaag de dag leven we langer en zitten we soms dertig jaar en langer in de menopauze. We moeten dus in de eerste plaats onze levensstijl aanpassen en daarnaast adviseer ik om bio-identieke hormonen te nemen,” benadrukt Leen Steyaert. “Deze hormonen hebben dezelfde biochemische samenstelling als onze natuurlijke hormonen en vullen het tekort aan dat optreedt tijdens de menopauze. Ik heb me grondig verdiept in hormonale substitutietherapie (HST) en die kan veel klachten verlichten en volledig doen verdwijnen of voorkomen. Je moet echter soms wel even geduld hebben voor die hormonen zover zijn dat ze hun werk kunnen doen. Toch zie ik veel verschil tussen vrouwen die ze wel nemen en zij die dat niet doen. Er zijn ook kruiden of voedingssupplementen die je kunt nemen, maar dat is een eigen keuze en het is ook belangrijk dat je je daarin goed laat begeleiden. Suppletie kan je stress of je opvliegers ondersteunen, maar zullen nooit het verlies van je hormonen kunnen vervangen. Bio-identieke hormonen worden door een arts voorgeschreven. Oestrogeen kan het best in smeerbare vorm gegeven worden.” Wil je meer informatie over het gebruik van bio-identieke hormonen, bespreek dit dan met je huisarts of behandelend specialist.

Hormoontekort

Veel mensen ontwikkelen tijdens de overgang door het tekort aan hormonen een chronische aandoening. Dementie, ziektes van hart- en bloedvaten en osteoporose bijvoorbeeld. “Men zegt vaak dat als je osteoporose krijgt, dan kun je daar medicatie voor nemen. Die is echter vrij zwaar en heeft meestal bijwerkingen. Ik had zelf op mijn 46^e  al verminderde botdensiteit. Ik ben bio-identieke hormonen gaan nemen en de situatie is weer genormaliseerd. Daarnaast sport ik en suppleer ik vitamine D, vitamine K en magnesium.” 

Grumpy old men

Maken mannen tot slot iets vergelijkbaars mee als vrouwen? “Mannen hebben geen menopauze, met name door het niet volledig wegvallen van de hormonen. We zien wel dat ze geleidelijk testosteron verliezen, zo’n een tot twee procent per jaar. Ze kunnen dan ook op hoge leeftijd nog kinderen verwekken. Een beroemd voorbeeld is Al Pacino.”

“Er zijn wel mannen die spier- en daadkracht verliezen, vermoeidheidsklachten krijgen en waarbij het libido sterk achteruitgaat en die soms veel beginnen te klagen en te zagen, ik noem ze in stilte grumpy old men, vervolgt Leen. “We zien dan in het bloed dat hun testosterongehalte te laag is. Zij kunnen baat hebben bij extra testosteron en hun levenskracht zien toenemen. Ik pleit er wel voor dat als mensen alsmaar ouder worden, we dan meer informatie verspreiden over het op een gereguleerde manier toedienen van hormonen, zodat je gezond en vitaal oud kunt worden.”

Meer informatie? 
De websites van Leen Steyaert: https://siris.be/, https://lipolip.be/ en https://menocure.be/
Haar nieuwste boek heet ‘Menokilo’s’. Stop het gevecht met je gewicht in en na de overgang. (2023), Pelckmans.