Talitha DhondaiBijna iedereen die te maken krijgt met een levensveranderende gebeurtenis als een chronische ziekte weet hoe stressvol deze nieuwe situatie kan zijn. Het leven zoals je kende is niet meer en zal ook niet meer terugkeren. Je zal moeten wennen aan een nieuw normaal. Maar voordat je daar bent, ga je door een onzekere periode waarin je te maken krijgt met nieuwe zaken: het managen van je ziekte, het leren gebruiken van hulpmiddelen, een veranderd toekomstbeeld etc. Je leven staat helemaal op zijn kop en het kan even duren voordat je het gevoel hebt dat je het weer enigszins onder controle hebt. Voor deze tussenperiode van niet meer de oude zijn, maar ook nog niet helemaal de nieuwe, bestaat een term: liminaliteit.
Wat is liminialiteit?
Liminaliteit komt van het Latijnse limes, dat ‘drempel’ of ‘grens’ betekent. De term liminaliteit werd als eerste gebruikt door de Franse antropoloog Arnold van Gennep. In zijn boek Les Rites de Passage (1909) beschrijft hij het belang van overgangsrituelen. Hij kwam tot de ontdekking dat er een universeel patroon zit in hoe mensen in elke cultuur grote veranderingen ervaren. Het gaat over de positie waarin je je begeeft als je tussen twee situaties in zit. De fase waarin je het een niet meer bent en ook nog niet helemaal het andere. Wat er was is er niet meer, en wat gaat zijn is nog onbekend. Het is de fase van de tussentijd, het ondertussen. Een fase die onzeker, onrustig en ongemakkelijk voelt. En die tegelijkertijd nodig is om te leren. Het is een kwetsbare en uitdagende periode als je er middenin zit, die gepaard gaat met veel emoties.
Het is eindig
Een voorbeeld van een tussentijd is de puberteit. Maar ook als je aan een nieuwe baan begint, in een scheiding ligt, een dierbare verliest of dus te maken krijgt met een chronische aandoening kun je terechtkomen in een liminale fase. In je leven kun je hier meerdere malen in meer of mindere mate mee te maken krijgen. Hoe lang de fase duurt is per persoon verschillend en ook afhankelijk van je copingmechanismen. Maar een ding is zeker, het is een tijdelijke fase. Er komt een eind aan. Als je te maken hebt met een chronische ziekte wil dit uiteraard niet zeggen dat er een eind komt aan de ziekte, maar wel dat er een eind komt aan de onzekere gevoelens en onduidelijkheid die hier in eerste instantie mee gepaard gaan. Uiteindelijk vind je een manier om met de nieuwe situatie om te gaan, wat het einde van ‘het ondertussen’ betekent.
Handvatten voor ‘het ondertussen’
Als je middenin deze onzekere fase zit, voelt het vaak niet alsof het eindig is. Onzekerheid en onduidelijkheid zorgen ervoor dat je je overweldigd en gestrest voelt. Je wilt het liefst terug naar de situatie zoals je die kende, maar die bestaat niet meer. Hoewel het een angstige tijd kan zijn, is het ook een periode waarin je persoonlijke groei doormaakt. Het inzetten van de juiste tools kan je stress verminderen en je helpen om iets gemakkelijker door deze periode heen te komen:
Routine
In een periode van onzekerheid kunnen vaste routines je stabiliteit en duidelijkheid geven. Ze zorgen ervoor dat je vasthoudt aan dat wat belangrijk voor je is te midden van de chaos.
Mindfulness
Als je brein overuren maakt omdat je je zorgen maakt. Of je maar blijft malen over mogelijke toekomstige scenario’s, kunnen meditatie, ademhalings- en bodyscanoefeningen je helpen om weer tot jezelf en in het nu te komen.
Zelfreflectie
Ook het bijhouden van een dagboek of een andere creatieve bezigheid waarin je je gevoelens tot uiting brengt, kan helpen om inzicht te krijgen in de situatie.
Omarm de situatie
Het lijkt makkelijker gezegd dan gedaan, maar wanneer je je erbij neer kunt leggen dat dit nu eenmaal een lastige tijd is waar je doorheen gaat en dat er een eind zal komen aan de onzekerheid en onduidelijkheid, maakt dat het makkelijker. Je hebt misschien geen invloed op de situatie, maar wel op hoe jij naar de situatie kijkt en erop reageert, jouw gevoelens en gedachten. Misschien heb je wel eens gehoord van de ACT-methode.
Praat erover met een specialist
Een maatschappelijk werker, coach of psycholoog is ervoor opgeleid om jou te helpen om met je emoties om te gaan die bij deze verwarrende fase komen kijken. Ze kunnen je helpen je stress- en angstgevoelens te begrijpen en verschillende strategieën bieden om deze gevoelens te verminderen.
Helaas kunnen we niet voorkomen dat we in een liminale fase terechtkomen. Een gegeven is vaak wel dat als we de andere kant hebben bereikt dat we een transformatie of persoonlijke groei hebben doorgemaakt. Daarnaast is het goed om je te realiseren dat er een eind aan komt: ‘this too shall pass’.
Bronnen:
https://www.verywellmind.com/the-impact-of-liminal-space-on-your-mental-health-5204371
https://www.counselling-directory.org.uk/articles/the-psychological-impact-of-liminality
https://2knowhow.nl/insights/wat-is-liminaliteit-en-hoe-ga-je-ermee-om
https://boommanagement.nl