Karolien SelhorstWist je dat paardrijden goed is voor zowel lichaam als geest? Het ontspant en versterkt niet alleen de spieren, maar het maakt ook je hoofd leeg. Gelukkig hoeft een beperking geen spelbreker te zijn om zelf in het zadel te kruipen. Lisanne Kooiker, disciplinespecialist op de afdeling Sportontwikkeling en verantwoordelijke voor het aangepast sporten breedtesport binnen de KNHS, zet voor ons op een rijtje wat de mogelijkheden zijn om op een actieve of passieve manier deel te nemen aan de paardensport.
De KNHS is de paardensportbond van en voor alle paardensporters. Gedreven door de passie en liefde voor paarden, helpen zij mensen een goede verbinding met hun paard tot stand te brengen en te behouden. Op die manier kan iedereen op een verantwoorde manier de paardensport beoefenen passend bij hun ambitie. Ook mensen met een beperking kunnen bij hen terecht.
Minimale handicapeis
“We willen zo veel mogelijk mensen van de paardensport laten genieten,” legt Lisanne uit. “Ook mensen met een beperking willen we de kans geven om in de reguliere wedstrijdsport te starten. Het uitgangspunt daarbij is altijd eerlijke competitie. De sporter mag dus geen voordeel hebben ten opzichte van andere sporters. Daarnaast hebben we het aangepast sporten, dressuur en mennen. Dat zijn rubrieken of wedstrijden voor sporters met een blijvende lichamelijke en/of visuele beperking. Hierin volgen we de Internationale Paardensportbond, de FEI. Om in deze rubrieken deel te mogen nemen, moet de sporter voldoen aan een minimale handicapeis en geclassificeerd worden volgens het systeem van de internationale bond.
Samenwerkingsverband
Tot slot werken we als KNHS ook samen met de FNRS (Federatie van Nederlandse Ruitersportcentra) en de FPG (Federatie Paardrijden Gehandicapten). Sporters die geen paard hebben of voor wie het niveau van de wedstrijdsport te hoog is, kunnen terecht bij maneges verspreid over heel Nederland. Bij de FPG zijn de maneges/stichtingen speciaal ingericht voor sporters met zowel lichamelijke als verstandelijke beperkingen. Bij de FNRS vind je zowel reguliere maneges als maneges die een speciaal aanbod hebben voor sporters met een beperking en/of daar volledig op ingericht zijn.”
Iedereen in het zadel
De hamvraag is natuurlijk: kun je met elk soort beperking aan de paardensport deelnemen? “Er zijn mogelijkheden voor bijna iedereen. Zo zijn er ruiters die bijvoorbeeld, met aanpassingen, zonder armen of benen kunnen paardrijden, zelfs op paralympisch niveau. Op het niveau van de manege is er ook het backriding, dan zit de ruiter samen met de instructeur op het paard. Dat is ideaal voor mensen die niet zelfstandig op een paard kunnen zitten. Is dat ook niet haalbaar, dan is er nog het mennen (paard voor een wagen met een sporter op de wagen) of het huifbedrijden. Bij het huifbedrijden rij je met paard en wagen. Er is een doek over de ruggen van twee paarden gespannen, waarop je kunt liggen. Dit wordt vaak gebruikt voor therapie, omdat het lichaam door de beweging en de warmte van de paarden kan ontspannen.
Wat wel en niet kan, is vooral afhankelijk van het feit of de manege beschikt over geschikte hulpmiddelen, zoals een opstapperron of een tillift om een ruiter op het paard te tillen en aangepaste zadels die de ruiter optimaal ondersteunen. Daarnaast hangt veel af van de kennis en ervaring van de instructeur, het begeleidingsteam en de paarden die beschikbaar zijn.”
Speciaal afgericht paard
“Of je bij alle maneges terechtkunt, hangt vooral af van de aard van de beperking en de ambities van de ruiter. Met sommige beperkingen kun je – soms met een kleine aanpassing of met extra begeleiding – prima deelnemen aan reguliere manegelessen. Met andere beperkingen is dit lastiger en heb je bijvoorbeeld speciaal harnachement, zoals het zadel en hoofdstel van het paard, begeleiding naast het paard en/of een paard dat heel braaf is nodig.” Afhankelijk van de beperking wordt een paard gekozen. “Sommige beperkingen vereisen een speciaal afgericht paard. Als je bijvoorbeeld geen benen hebt om aanwijzingen aan het paard te geven of als je die minder goed kunt gebruiken dan een reguliere ruiter, dan moet het dier in staat zijn om bijvoorbeeld op stemgeluid of via een zweepje instructies te volgen. Daarnaast zijn er ook beperkingen die vragen om een heel braaf paard dat volledig focust op de ruiter.”
Hulpmiddelen en begeleiding
Soms kunnen bepaalde aanpassingen het paardrijden vergemakkelijken. “Het zadel kan bijvoorbeeld aangepast worden om een ruiter meer steun te geven en comfortabel te laten zitten. Ook zijn er speciale teugels in de vorm van lussen om met een beperking aan een hand de teugels toch te kunnen vasthouden. Tot slot zijn er voor ruiters speciaal op maat gemaakte laarzen en wedstrijdkleding. Op maneges steken veel vrijwilligers de handen uit de mouwen om paardrijden voor iedereen mogelijk te maken. Zij houden de paarden vast of ze ondersteunen de ruiter bij het paardrijden door naast het paard mee te lopen.”
Paardrijden op wedstrijdniveau
Binnen de paardensport zijn er verschillende disciplines. Daarbinnen zijn verschillende mogelijkheden als je een (fysieke) beperking hebt. “Denk aan dressuur, mennen, huifbedrijden, voltige, recreatief paardrijden, backriding enz.” “Ook paardrijden op wedstrijdniveau is zeker mogelijk,” beaamt Lisanne. “Paardrijden is voor de discipline dressuur zelfs een paralympische sport. In de wedstrijdsport rijdt een ruiter zelfstandig zonder hulp, maar soms is extra hulp nodig tijdens de voorbereidingen. Bijvoorbeeld bij het vervoeren en rijklaar maken van het paard. Op de Paralympische Spelen in Tokyo werd Nederland bijzonder goed vertegenwoordigd door bondscoach Joyce Heuitink en de para-dressuurruiters: Rixt van der Horst, Sanne Voets, Frank Hosmar en Maud de Reu. Zij hebben hard getraind om daar de beste prestaties neer te zetten.
Paardrijden als therapie
Er is ook therapeutisch paardrijden of hippotherapie. Hierbij wordt paardrijden als therapie ingezet. “Hiervoor kun je terecht bij maneges/stichtingen die aangesloten zijn bij de FPG. Therapeutisch paardrijden wordt gegeven door een therapeut en kan bijvoorbeeld onderdeel zijn van een revalidatietraject of een behandeling. Paardrijden heeft namelijk veel voordelen voor ruiters met een beperking. Zo geeft het niet alleen veel plezier, maar ook het evenwicht, de coördinatie, de houding en de conditie kunnen verbeteren, de spieren worden sterker, het ontspant de spieren, de stofwisseling vaart er wel bij en noem maar op. Tot slot geeft paardrijden ook het zelfvertrouwen van de sporter een boost en bevordert het sociaal contact bij bijvoorbeeld mensen met autisme.”
Meer informatie:
Ga naar de website van de KHNS voor meer informatie.
Meer lezen over verschillende vormen van sport? Klik hier.
Foto: Stefanie Pelican via Unsplash