Janet BouwmeesterVandaag is het World Earth Day, een dag waarop positieve actie voor de planeet in de schijnwerpers staat. Energieverbruik is een onderdeel van onze ecologische voetafdruk. Daarom duik ik in het gebruik van digitale technologie met een grote verslavingsgevoeligheid. Denk aan je smartphone, tablet of Netflix. Als individu heb je veel macht, in wat je wel en niet volgt, kijkt, koopt en waar je op stemt. Maar apps en social media hebben de laatste jaren de macht over ons deels gekaapt. Ik zocht uit hoe je met een social media detox die macht kan terugpakken, de relatie met je smartphone kunt verbeteren en zo energie kunt besparen.
Cal Newport (schrijver van Digitaal Minimalisme) en Catherine Price (schrijver van Ik maak het uit!) schreven beide een boek waarmee je je gebruik van digitale technologie drastisch kunt verminderen door je gebruik te resetten met een detox. De social media detox leert je inzien wat zeventig keer per dag je telefoon checken, eindeloos door social media scrollen of nieuwsalerts je oplevert.
Dopamine afgifte bij beloning
Digitale technologie wordt steeds onweerstaanbaarder gemaakt. Telefoon- en appmakers zijn zich niet alleen bewust van de verslavende effecten van hun producten, ze proppen apps bewust vol met functionaliteiten die deze effecten oproepen. Met als doel dat we zoveel mogelijk tijd aan onze apparaten besteden en de makers veel geld verdienen.
Om ons zoveel mogelijk tijd op apparaten te laten doorbrengen, manipuleren ontwerpers de chemische processen in onze hersenen op manieren waarvan bekend is dat ze verslaving in de hand werken. Meestal speelt dopamine hierbij een rol. Dit stofje zorgt dat we plezier ervaren. Tegelijk maakt het ons opgewonden en dat is een prettig gevoel. Het zorgt ervoor dat we een ervaring vaker willen meemaken. Als je brein leert dat je telefoon checken een beloning oplevert, gaat het al dopamine afgeven als je alleen al aan je telefoon denkt.
FOMO door cortisol
Mensen vinden onvoorspelbaarheid onweerstaanbaar en je weet nooit wat je zult aantreffen als je je telefoon opent. Soms is dat iets bevredigends en dat is voldoende om het talloze keren weer te doen. Tegenover dopamine staat de hoge dosis cortisol die wordt afgegeven als we onze telefoon wegleggen. Door het wegleggen, kun je potentieel van alles missen. Dat zorgt voor Fear Of Missing Out (FOMO). Hiervoor kunnen we ons alleen beschermen als we voortdurend onze telefoon checken.
“Adverteerders op social media zijn de klanten. Het product is onze aandacht. Daarom zijn de apps met de meeste mogelijkheden voor reclame gratis.” – Ramsey Brown, oprichter Dopamine Labs
Dwangmatig gebruik is goed voor de omzet
“Onze aandacht is ons waardevolste bezit. We ervaren alleen datgene waaraan we onze aandacht besteden,” zegt Price in haar boek. “Als gebruikers zouden we onze apps moeten gebruiken omdat we daar bewust voor kiezen en niet vanwege manipulatieve psychologische trucs die bedoeld zijn om iemand anders rijk te maken.” Tristan Harris, een voormalig Google engineer, nu klokkenluider, noemt zijn smartphone een gokautomaat. Elke keer dat je kijkt, speel je een ronde om te zien wat eruit komt. “Technologie is niet neutraal,” zegt hij, “App-ontwikkelaars willen dat je de app op een specifieke manier gebruikt en voor langere tijd want zo verdienen ze hun geld.” Dwangmatig gebruik is goed voor de omzet, daarom is het ook zo lastig bepaalde functies uit te zetten of apps te verwijderen. Verslavend social media-gedrag is geen gevolg van karakterzwakte, maar het resultaat van een enorm winstgevend businessplan.
“Facebook is niet alleen op de hoogte van alles wat je op Facebook doet en deelt. Dankzij Facebook-knoppen en cookies weet Facebook meestal ook welke websites je bezoekt, welke appjes je gebruikt, welke links je aanklikt en dankzij samenwerking met externe bedrijven voor gegevensverzameling kent Facebook ook talloze details over je offline leven waaronder je inkomen en welke aankopen je met je betaalpas doet.” – Catherine Price
Offline gewoontes veranderen
Beide boeken staan boordevol tips om je gewoonten te veranderen en om je leven een andere invulling te geven. Beide auteurs laten je nadenken over wat er voor jou echt toe doet. Misschien wilde je altijd al gitaar leren spelen. Of ga je spelletjesavonden organiseren, zingen of een boek schrijven. Vaak zijn we vergeten wat we zo leuk vonden. We denken dat we geen tijd hebben, maar we hebben geen flauw idee hoeveel tijd ons smartphonegebruik opslokt.
“Als je een apparaat zou willen uitvinden om onze geest te herprogrammeren, als je een samenleving zou willen van mensen die permanent zijn afgeleid, geïsoleerd en oververmoeid, als je ons geheugen zou willen verzwakken en ons vermogen tot focussen en diep nadenken zou willen aantasten, empathie verminderen, egocentrisme bevorderen en de regels van sociale etiquette overhoop gooien, kom je waarschijnlijk bij een smartphone uit.” – Catherine Price
Dertig dagen detoxprogramma’s
Cal Newport laat je in dertig dagen leven zonder digitale technologie, zodat je aan het einde van deze periode met een schone lei kunt beginnen. Voordat je een app opnieuw installeert, bepaal je eerst de waarde ervan voor jou en hoe je de app wilt gebruiken om die waarde optimaal te benutten. Je stelt je eigen regels vast (bijvoorbeeld voor e-mailgebruik) en hangt die op een zichtbare plek. Verder ben je vooral bezig met het vinden van nieuwe activiteiten, om op een fijne manier invulling te geven aan de vrijgekomen tijd. Newport kiest voor dertig dagen omdat deze periode je, volgens hem, sterkt in je beslissing over wat je wel of niet wilt gebruiken. Bij de methode van Price breng je eerst een periode je telefoongebruik in kaart met tracking apps. Verder verwijder je onder andere je social media apps, zet je je meldingen uit, en stel je telefoonloze zones in. Daarnaast oefen je met nietsdoen, leer je aandacht te houden en word je aangespoord vaker iets fysieks te doen. Daarop volgt een korte weekenddetox. Na de social media detox zou je voldoende voorbereid moeten zijn om je telefoongebruik langdurig te veranderen. Ik ben enorm geïnspireerd geraakt en ben van plan binnenkort een social media detox te proberen. En jij?
Meer informatie en bronnen:
– Digitaal Minimalisme; Doelbewust omgaan met digitale overvloed – Cal Newport. Business Contact, 2019.
– Ik maak het uit! Een gezonde relatie met je smartphone in 30 dagen – Catherine Price. Business Contact, 2018.
– Nog meer doen voor World Earth Day? Dit is een milieuvriendelijke telefoon.
– World Earth Day 2022
– Liever iets kijken? The Social Dilemma (documentaire) is te vinden op Netflix.
Meer Tips & Tricks lees je hier.