“Met ACT kun je werken aan een nieuwe start”

Op een dag werd gedragstherapeut en schrijver Liselotte Delwel duizelig en dat gevoel is nooit meer verdwenen. Het was het begin van een zoektocht naar oplossingen in de medische wereld, het alternatieve circuit en op internet. Haar achtergrond in de Acceptance en Commitment Therapy (ACT) was volgens haar een geluk bij een ongeluk. Ze schreef er het boek Leven met je lijf over, vol tips en oefeningen. 

Waarom heb je dit boek geschreven?

“Omdat ik iets wil bijdragen aan het leven van mensen die leven met chronische klachten. Het boek zie ik als een handvat voor wie worstelt. Er staan persoonlijke ervaringen in en oefeningen en tools om ACT toe te passen. De technieken zijn door iedereen te gebruiken. Ik wilde daar graag meer bekendheid aan geven. Daarnaast zie ik het ook als een soort erkenning voor wie te maken heeft met chronische klachten. Het is soms een eenzaam proces, van hoop tot wanhoop en uitzichtloosheid. Met ACT kun je werken aan een nieuwe start.”

Wat doet ACT?

“Het is een vrij jonge therapievorm binnen de psychologie waarbij je leert dat je geen controle hebt over je gedachten, emoties en lichamelijke sensaties. Het gaat om het verschil tussen pijn en lijden. Een diagnose krijgen is de pijn, de fysieke klacht. De gedachte dat je nooit meer iets leuks kunt doen, het stemmetje in je hoofd, het lijden. Pijn hoort bij het leven, maar het lijden is niet altijd nodig en kost veel energie. Met oefeningen leer je afstand te nemen van je gedachten en met compassie naar jezelf te kijken. Je leert beter voor jezelf te zorgen omdat je keuzes maakt die bij jouw waarden passen. Daardoor kun je stoppen met vechten en ontstaat er ruimte om meer van het leven te genieten.”

Wat raakte jou het meest in jouw eigen proces en hoe heeft ACT daarbij geholpen?

Ik vond het stuk acceptatie ingewikkeld. Ik ben niet meer dezelfde persoon. Het is zo logisch om te willen vechten, om naar een oplossing te zoeken. Dat kost heel veel energie. ACT lost mijn klachten niet op, maar heeft mij wel leren ontdekken wat mijn waarden zijn, wat ik belangrijk vind en oké zijn met wat is. Vandaag is vandaag, morgen is er weer een nieuwe dag. Het heeft me vooral dankbaarheid en nieuwe kansen gebracht, zoals het begeleiden van mensen en het schrijven.” 

Wanneer komen mensen bij jou in de praktijk?

“Als ze mentale klachten hebben, getriggerd door fysieke klachten zoals pijn of vermoeidheid. Mijn eerste vraag is altijd: is er bereidheid, acceptatie, om te zijn met wat er is? Want ik kan je fysieke klachten niet oplossen, wel de manier hoe je ermee omgaat. Vanuit daar gaan we aan de slag met afstand nemen van je gedachten. Mindfulness kan daarbij helpen. We besteden aandacht aan zelfcompassie: heb je voldoende ruimte, wat wil je nog en welke stappen zijn daarvoor nodig? En ik zie het gebeuren. Mensen beseffen ineens hoeveel energie het getetter in hun hoofd kost en dat ze een keuze hebben.”

Daar is wel even tijd voor nodig…

“Gedrag veranderen is een groot proces. Zie het als het actief uitnodigen waar je last van hebt. Stel je stopt dat in een glas en houdt dat gestrekt voor je uit. Wil je leven met die lamme arm? Of haal je het glas naar je toe en ga je voelen. Kun je onderscheid maken tussen je fysieke klachten en je gedachten daarover? En ben je bereid die gedachten los te laten?”

Hoe werkt het met accepteren als de pijn blijft? Is het dan: leer er maar mee leven?

“ Leren leven met de pijn is iets wat je al aan het doen bent terwijl je met ACT werkt, en terwijl je op zoek gaat naar oplossingen. Het staat niet los van elkaar. Je kunt tips uit ACT halen, terwijl je probeert je klachten op te lossen of te verminderen. Je mag iedere dag kiezen wat je aan kunt, en welk pad je wil bewandelen. Dus zelfs als er geen oplossing is voor je probleem, kun je op zoek gaan naar dingen die je laten groeien, op welke manier dan ook.”

Kun je een voorbeeld geven van een oefening die jou helpt?

“Het is fijn om vanuit perspectieven te werken. Ik kan strenger zijn voor mezelf dan voor anderen. Het helpt om een naam voor je stemmetje in je hoofd te verzinnen. Die van mij heet Amy. Zo’n koosnaam helpt om onderscheid te maken tussen wie jij bent en wil zijn en wat jouw verstand zegt. En het helpt ook als ik mijn beste vriend in gedachten neem. Wat zou ik dan zeggen? Ik merk dat ik dan minder streng ben, omdat ik eerlijk ben. Het effect is dat ik beter voor mezelf zorg en me beter voel.”

Wat betekent ‘thrive’ voor jou?

“Dingen doen waar je gelukkig van wordt. Als is het maar één ding. Als je niet constant iets moet en zelf kunt kiezen, ervaar je vrijheid. Alleen op reis? Naar een concert? Kan dat in een andere vorm?  Toen het slechter met me ging, haalde ik veel uit verbinding met mensen. Een appje, een telefoontje. De focus op de liefde van de mensen om me heen maakte me blij. Dankzij ACT heb ik geleerd dat je een betekenisvol leven kunt leiden, ook met beperkingen.”

De principes van ACT

1. Acceptatie – Stoppen met vechten tegen ongemak, en leren aanwezig zijn bij wat er is.
2. Cognitieve defusie – Afstand nemen van je gedachten, in plaats van ze automatisch te geloven.
3. Het Zelf als context – Je bent méér dan je gedachten, gevoelens of rollen.
4. Mindfulness / Hier-en-nu – Leven in het moment met open aandacht.
5. Waarden – Helder krijgen wat voor jou echt belangrijk is.
6. Toegewijd handelen – Stappen zetten in lijn met je waarden, ook als het moeilijk is.

Meer informatie
Liselotte Delwel is gespecialiseerd in ACT en geeft therapie, opleidingen en supervisie en schrijft boeken. www.actcentrum.nl